آشنایی با شیوه نگهداری موتورسیکلت‌

درست است که برخی از نکات مربوط به نگهداری از موتورسیکلت عمومی بوده و همه با آن­‌ها آشنایی دارند، اما برخی دیگر تخصصی هستند و برای رعایت کردن آن­‌ها باید دانش فنی داشته باشید. اگر مرتب و به صورت اصولی به موتورسیکلت خود رسیدگی کنید، علاوه‌براین که از مشکلات احتمالی در امان خواهید بود، در هزینه هم صرفه­‌جویی خواهید کرد. باید توجه داشته باشید که رعایت این نکات فقط باعث افزایش طول عمر موتورسیکلت شما نمی­‌شود، بلکه ایمنی را هم افزایش خواهد داد. در این نوشته، به نکات مربوط به نگهداری موتورسیکلت می‌پردازیم و یک چک لیستِ کاربردی هم در اختیار شما قرار می­‌دهیم تا در رعایت اصول اولیه نگهداری از موتورسیکلت به شما کمک کند. با باشگاه موتور سواران ایران همراه باشید تا همیشه موتورسیکلتی سالم و ایمن داشته باشید.

 

مواردی که باید به صورت مرتب در موتورسیکلت به آن­‌ها رسیدگی شود

در این قسمت، اصول اولیه نگهداری از موتورسیکلت را برای شما بیان می­‌کنیم تا با رعایت آن­‌ها، اطمینان حاصل کنید موتورسیکلت شما در وضعیتی ایده‌­آل قرار دارد. اگر به این موارد اهمیت ندهید و به صورت مرتب به آن­‌ها رسیدگی نکنید، به بعضی از قطعات موتورسیکلت شما فشار زیادی وارد شده و آسیب خواهند دید. به این ترتیب، عملکرد این قطعات دچار اختلال شده و حتی ممکن است شاهد از کار افتادن آن­‌ها نیز باشید. شاید این طور تصور کنید که رسیدگی مرتب به موتورسیکلت از نظر هزینه منطقی و قابل توجیه نیست، اما باید بدانید که در بلند مدت، این رسیدگی­‌ها باعث صرفه­‌جویی در هزینه خواهد شد. به علاوه، اگر برای سفری طولانی برنامه­‌ریزی کرده­‌اید، پیشنهاد می­‌کنیم پیش از شروع سفر، به موتورسیکلت خود رسیدگی کنید تا در طول سفر با مشکلی مواجه نشوید (البته این رسیدگی، به حفظ جان شما هم کمک خواهد کرد).

 

1- تعویض روغن موتور

تعویض روغن کار بسیار ساده­‌ای است، اما همین کار ساده، نقشی حیاتی در عملکرد صحیح موتورسیکلت شما ایفا می­‌کند. پیش از هر چیز، اگر در موتورسیکلت شما قطعه‌­ای وجود دارد که از جنس آلومینیوم است (به طور مثال اگزوز)، باید آن را بپوشانید. می­‌توانید برای این کار، از فویلِ آلومینیوم یا چیزی مشابه با آن استفاده کنید. پس از پوشاندن قطعات آلومینیومی، پیشرانه را روشن کنید و اجازه بدهید برای مدت پنج دقیقه کار کند. این کار باعث می­‌شود گران­روی روغن موتور کاهش پیدا کرده و راحت­‌تر تخلیه شود. حالا می‌­توانید پیشرانه را خاموش کنید. دقت داشته باشید که موتورسیکلت باید در شرایطی باشد که صاف بوده و به هیچ طرفی متمایل نشده باشد. محل درپوشِ مخصوص تخلیه روغن را پیدا کرده و آن را باز کنید (پیشنهاد می‌­کنیم پیش از انجام این کار، به بخش تعویض روغن در کتابچه راهنمای موتورسیکلت خود مراجعه کنید؛ چرا که ممکن است برای دسترسی به این درپوش، نیاز باشد قطعات دیگری را هم باز کنید). ظرفی را زیر این درپوش قرار دهید تا روغن کارکرده در آن تخلیه شود. مورد بعدی که در نگهداری از موتورسیکلت بسیار مهم به شمار می­‌رود، فیلتر روغن است.

پس از این که روغن موتور تخلیه شد، باید فیلتر روغنِ نو را نصب کرده و روغنِ نو را درون پیشرانه بریزید. پیشنهاد می‌­کنیم برای ریختن روغن حتماً از قیف استفاده کنید؛ در غیر این صورت به احتمال زیاد باید وقت زیادی را صرف نظافت کنید! علاوه‌براین، حتماً از نوعی روغن استفاده کنید که برای موتورسیکلت شما مناسب باشد. می‌­توانید با هر بار تعویض روغن، درپوشِ مخصوص تعویض روغن را هم عوض کنید، اما انجام این کار ضرورتی ندارد.

 

2- تعویض فیلتر هوا

این مورد، روی عملکرد موتورسیکلت شما تاثیر مستقیم دارد. همان‌طور که می‌دانید، فیلتر هوا از ورود ذرات و کثیفی به درون پیشرانه کاملاً جلوگیری می‌کند. اگر فیلتر هوا گرفته باشد، هنگام شتاب­‌گیری با تاخیری محسوس مواجه خواهید شد. تنها یک نکته منفی در خصوص تعویض فیلتر هوا وجود دارد: شاید برای دسترسی به آن، لازم باشد برخی قطعات مهم را باز کنید.

حتی در برخی موتورسیکلت‌­ها، دسترسی به فیلتر هوا از زیر باک بنزین امکان‌پذیر است. اما نکته مثبت این است که پس از دست پیدا کردن به فیلتر هوا، تعویض آن بسیار ساده است. فیلتر هوای نو تاثیر مثبتی در عملکرد موتورسیکلت شما خواهد داشت، تاثیری که محسوس خواهد بود.

 

3- فشار باد و وضعیت آجِ تایرها

همان‌طور که می­‌دانید، چک کردن فشار باد تایرها از مواردی است که باید به صورت مرتب انجام شود؛ چرا که فشار باد تایرها روی چسبندگی موتورسیکلت شما با سطح مسیر تاثیر خواهد داشت. پیشنهاد می­‌کنیم هر بار که فشار باد یک تایر را چک می­‌کنید، وضعیت سوپاپِ مخصوص تنظیم باد آن را هم مورد بررسی قرار دهید. اگر برای سفری طولانی برنامه‌­ریزی کرده‌­اید، پیشنهاد می­‌کنیم پیش از شروع سفر، حتماً از سالم بودن سوپاپ­‌های مخصوص تنظیم باد اطمینان حاصل کنید؛ چرا که در چنین سفرهایی ثابت بودنِ فشار باد تایرها در طول سفر موضوعی بسیار مهم به شمار می­‌رود.

علاوه‌براین، یکی از موارد حیاتی در نگهداری از موتورسیکلت، بررسی وضعیت آج تیرهاست. این کار بسیار ساده است: یک سکه را درون شیارهای آج تایر قرار داده و اطمینان حاصل کنید که آج به میزان کافی ارتفاع داشته باشد. واضح است که وضعیت آج تایرها روی چسبندگی موتورسیکلت با سطح مسیر تاثیری قابل ملاحظه خواهد داشت.

 

4- تعویض مایع رادیاتور

همان طور که می‌­دانید، مایع رادیاتور – که با نام­‌های مایع خنک‌کننده و ضد یخ هم شناخته می­‌شود – از داغ شدن بیش از حدِ یشرانه در تابستان و یخ زدن آن در زمستان جلوگیری می­‌کند. در تعویض مایع رادیاتور هم همانند تعویض فیلتر هوا، بخش مشکل کار دسترسی به مخزن مایع رادیاتور است. در این مورد هم همانند تعویض روغن، باید مکان پیچِ مخصوص تخلیه مایع رادیاتور را پیدا کنید. یک ظرف زیر این پیچ قرار داده و پیچ را باز کنید تا مایع درون مخزن کاملاً تخلیه شود. پس از تخلیه کامل مخزن، درپوش رادیاتور را باز کرده و آن را بردارید. حال باید پیچِ مخصوص تخلیه مایع رادیاتور را بسته و مایع رادیاتورِ نو را اضافه کنید. در این مورد هم همانند تعویض روغن، پیشنهاد می­‌کنیم برای ریختن مایع رادیاتور حتماً از قیف استفاده کنید. فراموش نکنید که به کتابچه راهنمای موتورسیکلت مراجعه کرده و اطمینان حاصل کنید که از مایع رادیاتور مناسب استفاده می­‌کنید.

همه قسمت­‌هایی که باز کرده بودید را بسته و پیشرانه را روشن کنید. اجازه بدهید برای چند دقیقه کار کند. پس از این که پیشرانه گرم شد، آن را خاموش کرده و چک کنید که سطح مایع رادیاتور به میزان کافی رسیده باشد؛ در غیر این صورت مجدداً مایع رادیاتور اضافه کنید تا سطح آن به میزان کافی برسد. برای اطلاع از این که سطح مایع رادیاتور برای موتورسیکلت شما باید در چه حدی باشد، به کتابچه راهنمای موتورسیکلت مراجعه کنید (معمولاً، روی مخزن مایع رادیاتور دو علامت وجود دارد که سطح مایع رادیاتور باید میان آن دو قرار بگیرد).

 

5- تمیز کردن زنجیر

همان‌طور که می­‌دانید، تمیز بودن زنجیر از نکاتی است که در یک موتورسیکلت باید مورد توجه قرار بگیرد. در همه موتورسیکلت­‌های جدید، زنجیر از نوعی است که در ساختار آن واشرِ حلقه‌­ای به کار رفته و همین موضوع سبب شده زنجیر آسیب‌پذیری کمتری داشته باشد. البته تمیز کردن زنجیر کاری نیست که لازم باشد هر روز انجام بدهید، اما باید دقت کنید که زنجیر بیش از حد کثیف نشود. در کتابچه راهنمای برخی موتورسیکلت‌ها اشاره شده که پس از چه میزان کارکرد، زنجیر باید تمیز شود.

اما نکته مثبت این است که تمیز کردن زنجیر کار مشکلی نیست؛ در واقع می­‌توان گفت این مورد از موارد دیگر این لیست بسیار ساده‌­تر است. برای این کار، موتورسیکلت باید در شرایطی باشد که چرخ عقب از زمین بلند شده باشد. حالا باید دنده را در حالت خلاص قرار دهید تا کار کردن با زنجیر آسان­‌تر شود. در ابتدا، باید خاک و سنگ­‌های ریزی که در زنجیر جمع شده­‌اند را پاک کنید.

پس از آن که زنجیر کاملاً تمیز شد، نباید آن را با روغن موتور روغن­‌کاری کنید. این کار هم از مواردی است که در نگهداری از موتورسیکلت حیاتی به شمار می­‌رود. نکته مهم این است که روغن‌­کاری زنجیر به واسطه روغن موتور یا گریس باعث جذب ذرات آلودگی مانند ذرات خاک شده و باعث آسیب به زنجیر میگردد. بهترین راه برای روغن کاری زنجیر استفاده از اسپریهای مخصوص زنجیر چرخ است که دارای غلظت چربی 0.1 می باشند یعنی دقیقا همان میزان غلظت چربی که در بنزین یا نفت وجود دارد. توصیه میشود اگر قادر به خرید اسپری های مخصوص زنجیر چرخ نیستی به واسطه بنزین به صورت کامل و به درستی با استفاده از یک قلمو یا غرق نمودن زنجیر در یک ظرف بنزین آن را تمیز کنید و پس از خشک نمودن زنجیر با یک دستمال تمیز زنجیر را در جای خود قرار دهید. همان‌طور که پیش از این هم اشاره شد، در اکثر موارد زنجیر از نوعی است که در ساختار آن از واشر حلقه‌ای استفاده شده و به همین دلیل، روغن­‌کاری مناسب با غلظت 0.1 باید طوری انجام شود که روغن به درون اتصالات زنجیر نفوذ کند. دقت کنید که حتماً از روغن مخصوص زنجیر استفاده کنید. پس از این که زنجیر را کاملاً روغن­‌کاری کردید، اجازه بدهید روغن برای مدت پنج دقیقه روی آن مانده و سپس روغن اضافی را با یک دستمال پاک کنید.

 

6- چک کردن و تعویض باتری

باتری هم از مواردی محسوب می­‌شود که در نگهداری از موتورسیکلت بسیار اهمیت دارد. نکته مهم این است که اگر روی موتورسیکلت شما لوازم جانبی برقی نصب شده، دقت داشته باشید که باتری باید همیشه در وضعیتی مطلوب باشد. پیشنهاد می­‌کنیم پیش از این که باتری موتورسیکلت شما کاملاً غیر قابل استفاده شود، آن را تعویض کنید.

در اکثر موتورسیکلت‌­ها، دسترسی به باتری چندان ساده نبوده و باید برخی قطعات را باز کنید تا به آن دسترسی پیدا کنید. پس از خارج کردن باتری، آن را روی یک سطح صاف و تراز قرار داده و سطح اسید آن را چک کنید (معمولاً، روی باتری محدوده‌­ای مشخص شده که سطح اسید باید در آن محدوده قرار بگیرد). اگر سطح اسید باتری کافی نیست، باید به آن آب بدون یون – یا همان آب دی‌یونیزه – اضافه کنید تا سطح اسید به حد مناسب برسد. حال باید به دو سرِ مثبت و منفی باتری گریس بزنید تا در برابر زنگ زدن مقاوم شوند. این نکته را در نظر داشته باشید که باتری از اسید پُر شده و باید هنگام حمل کردن آن دقت کافی را داشته باشید تا اسید درون باتری روی پوست شما ریخته نشود. به علاوه، در برخی باتری­‌های جدید امکان اضافه کردن مایع وجود ندارد؛ در این صورت اگر باتری مشکل پیدا کند، باید آن را تعویض کنید.

 

چک لیست مخصوص رسیدگی به موتورسیکلت

با کمک این چک لیست، می‌­توانید به صورت مرتب وضعیت موتورسیکلت خود را ارزیابی کرده و از سالم بودن آن اطمینان حاصل کنید.

 

1. دور تا دورِ موتورسیکلت را از نظر ظاهری چک کنید

ممکن است این مورد ساده به نظر برسد، اما در واقع این طور نبوده و بررسی ظاهری در نگهداری از موتورسیکلت حیاتی محسوب می­‌شود. به صورت مرتب، موتورسیکلت خود را با دقت از نظر ظاهری بررسی کنید، بعضی مواقع با مواردی مواجه خواهید شد که شما را متعجب خواهند کرد. همیشه قبل از سوار شدن، نگاهی به دور تا دورِ موتورسیکلت داشته باشید. ممکن است با همین نگاه ساده، متوجه مشکلاتی بشوید؛ به طور مثال ممکن است یکی از تایرها پنچر شده یا اگزوز مشکلی پیدا کرده باشد.

 

2- آچار کشی دوره ای

پیچ های موتورسیکلت معمولا در دراز مدت به آرامی و آهسته در اثر لرزش های ناشی از حرکت به مرور زمان شل میگردند که با شل شدن پیچ ها لرزش موتورهم بیشتر می شود و همچنین با شل شدن پیچ ها سلامتی راننده و سرنشین به خطر می افتد. بهترین زمان برای آچار کشی به صورت دوره ای هر 3000 کیلومتر یک بار است که بایستی تک تک پیچ های موتورسیکلت را بررسی و آنها را به اندازه مناسب سفت نمود. در زمان سفت نمودن پیچ ها نباید به آنها بیش از اندازه فشار وارد شود.

 

3-  باتری را چک کنید

این کار بسیار ساده است: هر بار که سوار بر موتورسیکلت می‌­شوید، پیش از روشن کردن پیشرانه، چراغ جلو را روشن کنید. با این کار، متوجه خواهید شد که آیا باتری شارژ کافی دارد یا خیر. به علاوه، با این روش می­‌توانید وضعیت باتری را هم ارزیابی کنید و در صورتی که باتری ضعیف شده باشد، به موقع آن را تعویض کنید.

 

4-  رینگ­‌ها و تایرها را چک کنید

این مورد بسیار ساده بوده و می­‌توانید پیش از هر بار سوار شدن، وضعیت رینگ‌­ها و تایرهای موتورسیکلت را چک کنید. برای چک کردن تایرها، فقط کافی است آن­‌ها را با انگشت شست فشار داده و اطمینان حاصل کنید که فشار باد کافی داشته باشند. برای چک کردن رینگ­‌ها، می­‌توانید هر رینگ را از دو طرف بررسی کرده و اطمینان حاصل کنید که لبه­‌های رینگ خم نشده باشند. فراموش نکنید که موتورسیکلت بر روی چرخ‌­ها حرکت می­‌کند و سالم بودن رینگ­‌ها و تایرها از موارد حیاتی به شمار می‌­روند.

 

5- چک کردن زنجیر

همان‌طور که می­‌دانید، زنجیر از بخش‌­های حیاتی موتورسیکلت به شمار می­‌رود. به طور معمول، اگر نکاتی که پیش از این اشاره کردیم را به صورت مرتب و در زمان مناسب رعایت کنید، برای زنجیر هم مشکل خاصی پیش نخواهد آمد. با این حال، پیشنهاد می‌­کنیم در کنار رسیدگی مرتب به موارد ذکر شده، برخی مواقع هم وضعیت زنجیر را بررسی کنید. برای این کار، موتورسیکلت را در حالتی قرار دهید که چرخ عقب از زمین بلند شده باشد و آن را با دست بچرخانید. در حالی که چرخ عقب را به آرامی می­‌چرخانید، اتصالات زنجیر را از فاصله بسیار نزدیک و به دقت چک کنید. همه اتصالات باید سالم بوده و بیش از حد کثیف نباشند؛ در غیر این صورت باید زنجیر را تعویض کرده یا آن را تمیز کنید.

 

6- چک کردن ترمزها

واضح است که این مورد از اهمیت ویژه‌­ای برخوردار بوده و باید وضعیت ترمزها را به صورت مرتب چک کنید. وضعیت کالیپرها را چک کرده و اطمینان حاصل کنید که سالم هستند. به علاوه، باید ضخامت دیسک­‌ها را هم بررسی کنید و چک کنید که ضخامت آن­‌ها از حداقل رقم مجاز کمتر نباشد. مورد بعدی که باید چک کنید، این است که دیسک­‌ها تاب نداشته باشند. در آخر، چک کنید که قسمتی زنگ نزده و یا بیش از حد کثیف نباشد؛ در غیر این صورت باید حتماً آن‌­ها را تمیز کنید.

 

7- چک کردن مایعات و روغن­‌ها

همیشه پیش از سفر، باید سه چیز را چک کنید: روغن موتور، مایع رادیاتور و مایع ترمز. اگر هر کدام از این سه مورد وضعیت مطلوبی نداشته باشد، می‌­تواند مشکلات اساسی برای شما ایجاد کند. فراموش نکنید که مهم­ترین موضوع در نگهداری از موتورسیکلت، پیشگیری از مشکلات و خرابی‌­هاست. این موضوع شامل مشکلات فنی و ایمنی می­‌شود. به طور مثال، کم بودن مایع ترمز تاثیر منفی در عملکرد ترمزها خواهد داشت و می‌­تواند بسیار خطرناک باشد. کم بودن مایع رادیاتور هم نمونه­‌ای دیگر از این مشکلات بوده که می‌­تواند باعث افزایش بیش از حدِ دمای پیشرانه شده و سبب خرابی برخی قطعات شود.

 

8- بررسی دوره ای ECU در موتورسیکلت های انژکتوری

بر خلاف موتورسیکلت های کاربراتوری، موتورسیکلت های EFI نیازمند سرویس و مراقبت دوره ای بیشتری هستند زیرا کلیه بخش های حیاتی موتورسیکلت همگی الکترونیکی بوده و قطعات الکترونیکی بر اسر شرایط محیطی و نوسانات ولتاژ و دما با کاهش طول امر زودتری مواجه می گردند. به طور کلی شرکت های تولید کننده قطعات الکترونیکی موتورسیکلت های EFI توصیه میکنند هر 5000 کیلومتر یا شش ماه یک بار صحت عملکرد و سلامت قطعات الکترونیکی به وسیله ابزارهای پیشرفته برای آنها بررسی شوند و با استفاده از دستگاه دیاگ حداقل شش ماه یا حداکثر یک سال اقدام به بروز رسانی سفت افزار رایانه مرکزی (ECU) موتورسیکلت انژکتوری نمایید. زیرا که ECU ها نیازمند بروز رسانی نرم افزاری هستند تا نسبت به رفع اشکالات و بهبود عملکرد موتورسیکلت صورت پذیرد

 

مورد آخر: چک کردن نهایی

چک کردن نهایی بسیار مهم بوده و پیشنهاد می­‌کنیم پیش از روشن کردن موتور، آن را انجام دهید. سوار بر موتورسیکلت شده و چک کنید که آیا چراغ ترمز کار می‌کند یا خیر. ترمزها را چک کنید، اگر احساس می­‌کنید که در حد معمول سفت نیستند، احتمال دارد مایع ترمز از حد مجاز کمتر باشد. پیشنهاد می­‌کنیم در ابتدا برای مدتی کوتاه با سرعت پایین حرکت کنید و پس از این که اطمینان حاصل کردید مشکلی وجود ندارد، می­‌توانید از راندن موتورسیکلت لذت ببرید.

---

منبع: باشگاه موتورسواران ایران و باما   نویسنده: حمید حساس و بهنام اصغریان

---

ادامه نظرات