انجین موتورسیکلت به‌عنوان قلب تپنده آن، از اجزا و پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است. بخشی این اجزا و قطعات انجین موتورسیکلت در یک محفظه فلزی به نام بلوک سیلندر پوشیده شده‌اند. بخش دیگر را نیز سرسیلندر کامل می‌کند. این دو قطعه که با اتصال کامل و دقیق، بدنه اصلی انجین را تشکیل می‌دهند و ضمن اینکه فضای لازم برای کار اجزای کوچکتر داخلی مانند سوپاپ، میل بادامک و بادامک‌ها و پیستون را فراهم می‌آورند، از آن‌ها محافظت نیز می‌نمایند. اما بخش دیگری از انجین، که از قضا اهمیت بسیار زیادی در آن دارد در زیر این بدنه قرار میگیرد که محافظت خاصی از آن نمی‌شود.
میل‌لنگ که در عین تغییر حرکت رفت و برگشتی پیستون‌ها به حرکت چرخشی و انتقال آن‌ها به سیستم انتقال قدرت، نیروی لازم برای حرکت میل بادامک، واتر پمپ، اویل پمپ و دینام را نیز تأمین می‌کند، در زیر بلوک سیلندر و فضایی باز قرار دارد. بدون شک، این قطعه علاوه‌بر فضای لازم برای فعالیت، نیاز به محافظت از ضربات و آسیب‌های احتمالی دارد. کارتر یا کارتل بخشی است که زیر انجین نشسته و میل‌لنگ را پوشش می‌دهد. همراهمان بمانید. در ادامه در باشگاه موتورسواران ایران در این مطلب می‌خواهیم درباره کارتر بیشتر بیاموزیم.
کارتر چیست و چه وظایفی دارد؟
کارتر که در زبان عامیانه به کارتل نیز معروف است، به‌نوعی محفظه روغن انجین محسوب می‌شود. این قطعه که به شکل یک کاسه یا لگن بزرگ زیر بدنه انجین یا بلوک سیلندر پیچ می‌شود، روغن سیستم روانکاری را در خود جای داده و مانع از هدررفت آن می‌شود. به این ترتیب کارتر را می‌توان به نوعی محفظه روغن انجین نیز دانست. به همین دلیل به این قطعه روغن‌دان انجین نیز گفته می‌شود. این محفظه که به نوعی بزرگترین محفظه درون انجین نیز محسوب می‌شود، به وسیله واشرهایی از جنس چوب پنبه به بلوک سیلندر وصل می‌شود. وظایف کارتر را می‌توان به این ترتیب شرح داد:
- محافظت از میل لنگ و شاتون در برابر ضربات و نفوذ مایعات و آب
- نگه داشتن روغن انجین در زمان خاموش بودن موتورسیکلت
- جمع کردن روغن داغ بازگشته از انجین و خنک کردن آن از طریق تبادل گرمایی
به این ترتیب کارتر را می‌توان در یک جمله با عنوان «محفظه میل‌لنگ و روغن انجین» تعریف کرد.
جنس، ساختار و اجزای کارتر
کارتر که در پایین‌ترین بخش انجین قرار میگیرد، از ورقه‌های فولادی پرس شده یا آلیاژهای ریخته‌گری شده آلومینیومی ساخته می‌شود. مهمترین اصل در ساختار کارتر، تبادل گرمایی آن و مقاومتش در برابر ضربه و حرارت است. برای پیشگیری از حرکت بیش از حد روغن درون کارتر و موج برداشتن آن، فضای داخلی آن را به کمک صفحات فلزی عمودی شبکه بندی می‌کنند. این محفظه معمولا حالت دو تکه و ذوزنقه شکل دارد و بخش عمیق‌تر آن برای تجمع روغن در نظر گرفته می‌شود. قسمت بالایی و کم‌عمق نیز به عنوان محفظه میل لنگ و شاتون این دو قطعه مهم را در خود جای می‌دهد. آب‌بندی و عایق‌بندی این محفظه نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است بنابراین در اتصال آن به بلوک سیلندر، از واشرها و پیچ‌های مخصوصی جهت درزگیری محکم استفاده می‌شود. در کنار موارد ذکر شده می‌توان گفت، کارتر از چند بخش اصلی تشکیل می‌شود که عبارتند از:
- پیچ تخلیه
- سینی کارتر
- مجرای تخلیه
- سینی اتصال
برای تخلیه روغن انجین و تعویض آن، یک مجرا و پیچ مخصوص در زیر کارتر در نظر گرفته شده است که می‌توان از طریق آن‌ها روغن را تخلیه کرد. فیلتر روغن نیز از همین مجرا درون کارتر کار گذاشته می‌شود. به این ترتیب کارتر را می‌توان یکی از اجزای سیستم روغن‌کاری یا روانکاری موتورسیکلت نیز دانست. سینی اتصال کارتر، بخشی لبه مانند در اطراف این محفظه کاسه شکل است که سوراخ‌های اتصال و محل پیچ و مهره شدن کارتر را در خود جای داده و روی بلوک سیلندر به صورت مسطح و صاف می‌نشیند. سینی کارتر نیز پوششی است که زیر آن نصب می‌شود تا مانع از برخورد این قطعه با جاده یا موانع روی آن باشد. چرا که کارتر به دلیل ساختار کاسه‌ای شکل و گودش، همچنین محل قرارگیری در معرض مستقیم چنین ضرباتی قرار دارد و هرگونه آسیب احتمالی به بدنه آن، باعث از دست رفتن روغن انجین خواهد شد.
انواع کارتر
کارتر موتورسیکلت علاوه بر اینکه در ابعاد و با متریال‌های متفاوت ساخته می‌شود، دو نوع کلی دارد. در ادامه به بررسی این دو نوع می‌پردازیم:
۱. کارتر تر
این نوع کارتر که امروزه بیشتر از نوع دیگر مورد استفاده قرار میگیرد، (کلیه موتورسیکلت های دارای استارت) در زیر انجین جای گرفته و روغن بازگشته از آن را در خود جای می‌دهد. این روغن که از مجاری روغن‌کاری و سیستم خنگ‌کننده و روانکاری انجین حرکت کرده است، حرارت بسیار بالایی دارد. چرا که در واقع حین حرکت در مسیر خود، ضمن روان کردن و سهل کردن حرکت قطعات حرارت بلوک سیلندر و اجزای دیگر را گرفته، آن‌ها را خنک کرده است. کارتر تر، با تبادل گرمایی بالا، این روغن داغ را خنک کرده و برای بازگشت مجدد به انجین در اختیار اویل پمپ قرار می‌دهد. پمپ روغن را به سمت میل‌لنگ، شاتون، پیستون و سوپاپ‌ها حرکت داده و روغن مسیر خود را مجدد از سر میگیرد.
۲. کارتر خشک
این نوع کار در واقع نوعی گذرگاه برای روغن انجین است و دیگر نقش روغن‌دان انجین را ایفا نمی‌کند. در این سیستم کارتر کوچکتر طراحی می‌شود و روغن کمی در آن جریان پیدا می‌کند. در نتیجه فضای زیر انجین بازتر و آزادتر می‌شود و لزوم استفاده از سینی کارتر از بین می‌رود. در این سیستم، محفظه‌ای برای روغن در بیرون از فضای انجین با پمپ مخصوصی به کار می‌رود. این پمپ روغن را به‌سمت کارتر که در مسیر سیستم روانکاری قرار دارد می‌فرستد و اویل پمپ انجین، که درون کارتر جای گرفته، روغن را به‌سمت انجین پمپ می‌کند. فیلتر روغن نیز درون کارتر قرار گرفته و روغن را در مسیر پاکسازی کرده و همچنین خنک می‌کند. روغن درون انجین، از طریق نیروی جاذبه به کارتر بازگشته و به وسیله پمپ و مجرایی مجزا به درون محفظه مخصوص روغن هدایت می‌شود. حرکت مجدد روغن به سمت این محفظه، خود باعث خنک شدن بیشتر روغن می‌شود. کارتر خشک عموما در موتورسیکلتهای سوپر اسپرت و مسابقه‌ای به کار می‌رود که نیاز به مرکز ثقل پایین‌تری دارند و با محدودیت ارتفاع مواجه هستند.
در آخر
تا اینجا با کارتر و نقش آن در موتورسیکلت آشنا شدیم. امیدواریم توانسته باشیم پاسخ سؤالاتتان را درباره کارتر به‌خوبی پوشش دهیم. اگر هنوز سؤالی در رابطه با محتوای این مطلب یا کارتر دارید، در قسمت کامنت‌ها حتما آن را برایمان بنویسید. کارشناسان کارنامه آماده پاسخگویی به سؤالات شما هستند.
منبع: باشگاه موتور سواران ایران
